Familiar Letters | Seniles | Other Letters

epistola ad Marcum Tullium Ciceronem

Franciscus Ciceroni suo salutem

epistolas tuas diu multumque perquisitas atque ubi minime rebar inventas, avidissime perlegi. audivi multa te dicentem, multa deplorantem, multa variantem, Marce Tulli, et qui iam pridem qualis preceptor aliis fuisses noveram, nunc tandem quis tu tibi esses agnovi. Unum hoc vicissim a vera caritate profectum non iam consilium sed lamentum audi, ubicumque es, quod unus posterorum, tui nominis amantissimus, non sine lacrimis fundit. o inquiete semper atque anxie, vel ut verba tua recognoscas (Ps.-Cic. ad Octav., 6), «o praeceps et calamitose senex», quid tibi tot contentionibus et prorsum nihil profuturis simultatibus voluisti? ubi et aetati et professioni et fortunae tuae conveniens otium reliquisti? quis te falsus gloriae splendor senem adolescentium bellis implicuit et per omnes iactatum casus ad indignam philosopho mortem rapuit? heu et fraterni consilii immemor et tuorum tot salubrium praeceptorum, ceu nocturnus viator lumen in tenebris gestant, ostendisti secuturis callem, in quo ipse satis miserabiliter lapsus es. omitto Dionysium, omitto fratrem tuum ac nepotem, omitto, si placet, ipsum etiam Dolabellam, quos nunc laudibus ad caelum effers, nunc repentinis malidictis laceras: fuerint haec tolerabilia fortassis. Iulium quoque Caesarem praetervehor, cuius spectata clementia ipsa lacessentibus portus erat; magnum praeterea Pompeium sileo, cum quo iure quodam familiaritatis quidlibet posse videbare. sed quis te furor in Antonium impegit? Amor credo reipublicae, quam funditus iam corruisse fatebaris. quodsi pura fides, si libertas te trahebat, quid tibi tam familiare cum Augusto? quid enim Bruto tuo responsurus es (ad Brut. I, 16, 7)? «siquidem» inquit, «Octavius tibi placet, non dominum fugisse sed amiciorem dominum quaesisse videberis». hoc restabat, infelix, et hoc erat extremum, Cicero, ut huic ipsi tam laudato malidiceres, qui tibi non dicam malifaceret, sed malifacientibus non obstaret. doleo vicem tuam, amice, et errorum pudet ac miseret, iarnclue cum eodem Bruto (ad Brut. I, 17, 5) «his artibus nihil tribuo, quibus te instructissimum fuisse scio». nimirum quid enim iuvat alios docere, quid ornatissimis verbis semper de virtutibus loqui prodest, si te interim ipse non audias? ah, quanto satius fuerat philosopho praesertim in tranquillo rure senuisse, «de perpetua illa», ut ipse quodam scribis loco (ad Att. X, 8, 8), «non de hac iam exigua vita cogitantem», nullos habuisse fasces, nullis triumphis inhiasse, nullos inflasse tibi animum Catilinas. Sed haec quidem frustra.

aeternum vale, mi Cicero.

apud superos, ad dexteram Athesis ripam, in civitate Verona Transpadanae Italiae, XVI Kalendas Quintiles, anno ab ortu Dei illius quem tu non noveras, MCCCXLV.

Familiar Letters | Seniles | Other Letters